ნეკერჩხალი

ნეკერჩხალი (Acer), მცენარეთა გვარი ნეკერჩხლისებრთა ოჯახისა. 5-40 მ სიმაღლის ერთ-, ორ- ან მრავალსახლიანი (პოლიგამური) ფოთოლმცვივანი ხეები ან ბუჩქებია. შეიცავს 150-მდე სახეობას, რომელიც გავრცელებულია ევრაზიაში, ჩრდილოეთ და ცენტრალურ ამერიკასა და ზონდის არქიპელაგის კუნძულებზე, ზომიერი და სუბტროპიკული ჰავის პირობებში, ნოყიერ და დაწრეტილ ნიადაგებზე. ზოგი ეგუება ნიადაგის სუსტ დამლაშებას. უმეტესად მეზოფილური და ყინვაგამძლე მცენარეებია, ნაწილობრივ — ქსეროფიტები. კავკასიაში 11 სახეობაა, მათგან საქართველოში - 9. ჩვენში ნეკერჩხალი გავრცელებულია დაბლობიდან სუბალპურ სარტყლამდე, უმრავლესობა — მთის შუა და ზემო სარტყლამდე. მხოლოდ კავკასიის ენდემი — მაღალმთის ბოყვი (Acer trautvetteri) — ქმნის სუბალპურ სარტყელში ნაირბალახოვან მეჩხერ კორომებს, დანარჩენი კი შერეულია ფოთლოვან და წიწვოვან (უფრო ნაკლებად) ტყეებში. მეორე ენდემი სოსნოვსკის ნეკერჩხალი (Acer sosnowskyi) იზრდება მხოლოდ აფხაზეთში კირქვიანებზე. რიგი სახეობებისა (ლეკა, თათრული ნეკერჩხალი, მთის და მაღალმთის ბოყვები) გამოსადეგია სატყეო და საცავი ნარგევებისათვის, ბაღ-პარკების გასაფორმებლად (შემოდგომაზე ძალზე ლამაზია, მათი ნაირფერი ფოთოლი და ნაყოფი); ზოგი მათგანი შეიცავს მრავალ მაღურ ფორმას. საქართველოში ინტროდუცირებული სახეობებიდან ამ მხრივ პერსპექტიულია ჩრდილოეთ ამერიკის წითელი ნეკერჩხალი (Acer rubrum), შაქრის ნეკერჩხალი (Acer saccharum), იფანფოთოლა ნეკერჩხალი (Acer negundo) და სხვა. აღმოსავლეთ აზიური ნეკერჩხალი „გინალა“ (Acer ginnala), თათისებრი ნეკერჩხალი (Acer palmatum) და სხვა. ნეკერჩხალის მერქანი მკვრივი, გამძლე და მაგარია, კარგად პრიალდება. იყენებენ ავეჯის, სპორტის ნივთიერების, მუსიკალური საკრავებისა და სხვათა დასამზადებლად. ზოგიერთი სახეობა შეიცავს „ნეკერჩხლის შაქარს“. ფოთლებისაგან მიიღება საღებავი. თაფლოვანი მცენარეებია. ამრავლებენ თესლით, ბაღურ ჯიშებს — მყნობით. კალმები ძნელად ფესვიანდება. უხვად ივითარებს ძირკვის ამონაყარს.

მწვანე ნეკერჩხალი 

 წითელი ნეკერჩხალი

ნეკერჩხლის გავრცელების არეალი საქართველოში

შევარდენი

შევარდენი (ლათ. Falco) — ფრინველთა გვარი შავარდნისნაირთა რიგისა. ახასიათებს თითქმის კოსმოპოლიტური გავრცელება (არ არის ანტარქტიკაში). ზედა ნისკარტზე აქვს ბასრი კბილაკი. შავარდენის ფრთები გრძელი და ვიწროა, შებუმბლვა მჭიდრო. სხეულის სიგრძე 21-50 სმ აღწევს. ბუდეს არ იშენებს — კვერცხებს (3-4 ცალს) დებს კლდის ნაპრალებში, ნიადაგზე, სხვა ფრინველების მიტოვებულ ბუდეებში. ინკუბაცია გრძელდება 1 თვემდე, კრუხობს დედალი. უმრავლესობა ბუდობის პერიოდის გარდა ნომადობს კიდეც. ამჟამად გვარში გაერთიანებულია ყოფილი დამოუკიდებელი გვარები: Aesalon, Cerchneis, Erythropas, Hypotrirorchis, Harpe. Ieracidea და სხვა. იკვებებიან წვრილ-წვრილი ძუძუმწოვრებით, ფრინველებით, მწერებით (რომლებსაც ჰაერში იჭერენ) და ქვეწარმავლებით. მსხვილ შავარდენს (შავარდენი, სონღული) ბაზებად იყენებდნენ. გვარში 36 სახეობაა, მათ შორის საქართველოში გვხვდება 7: ველისა და ჩვეულებრივი კირკიტა, ალალი, თვალშავი, მარჯანი, ბარი, შავარდენი; ბოლო ორი შეტანილია საქართველოს „წითელ წიგნში“.

შევარდენი

არაბთა სახალიფო და საქართველო

VII-ჩამოყალიბდა არაბთა  სახელმწიფო  ანუ არაბთა სახალიფო

მუჰამედი-არაბი ვაჭარი რომელმაც მრავალღმერტიანობა დაგმო და ალაჰის ქადაგება დაიწყო, რომელსაც ბევრი მიმდევარი გამოუჩნდა.

ხალიფა-არბთა  მმართველი ამიტომ სახელმწიფოს სახალიფო დაარქვეს .ხალიფა არჩევს დაპყრობილ ქვეყანაში ამირას.

არაბთა სახალიფო საქართველოში გამოჩნდა 654 წელს.ამ დროს ქართლის მართველი იყო სტეფანოზი რომელმაც უბრძოლველად დადო ზავი არაბრბთან.ეს ზავი გულისხმობდა  რომ ჩვენ უნდა გვეხადა  ჯიზია და მუსლიმები კეთილგანწყობით მიგვეღო. 

VIII საუკუნეში ჯიზია  ძალიან დამძიმდა და ამას მოყვა აჯანყებები.735 წელს შემოვიდა მურან ყრუ რომელმაც ააოხრა და დაანგრია ქალაქები,ეკლესიები, და ციხეები.სამეფო ოჯახს ფეხდაფეხ მისდევდა .არგვეთთან კი დავით და კონსტანტინე მხეიძეები დახვდნენ.ხალხმა არაბთა სარდალს "ყრუ" თავისი სისასტიკის გამო უწოდა.

არაბთა სახალიფო 

შხამიანი გიურზა

გიურზა  — შხამიანი გველი გველგესლასებრთა ოჯახისა. აქვს დაახლოებით 1,5 მ სიგრძის სხეული. რუხი ფერისაა, ზურგზე მუქი კოპლებით. გავრცელებულია ჩრდილოეთ აფრიკასა და სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში. გვხვდება ამიერკავკასიაში, დაღესტანში, შუა აზიის რესპუბლიკების სამხრეთ ნაწილში; საქართველოში — შირაქში, გარეჯის უდაბნოში, თბილისის მიდამოებში. ბინადრობს ქსეროფიტულ ბიოტოპებში. ადის ზღვის დონიდან 1500 მ-მდე. ზაფხულის დამლევს დებს 15-20 კვერცხს, რომლებიდანაც 35-45 დღის შემდეგ იჩეკება 23-25 სმ სიგრძის წიწილები. გიურზა იკვებება ხვლიკებით, პატარა ფრინველებითა და მღრღნელებით, ბაჭიებით. მისი ნაკბენი სასიკვდილოა ადამიანისა და ცხოველებისათვის.
ახალგაზრდა გიურზები ნადირობენ პატარა ხვლიკებზე, ზრდასრულები - ვირთხებზე, კურდღლებზე, პატარა ხერხემლიანებზე, ხვლიკებზე, კუებზე და მათ კვერცხებზე. გაზაფხულსა და შემოდგომაზე ზოგჯერ ჩიტებზეც. ამ დროს ისინი ადიან ხეებზე და იმალებიან ფოთლებს შორის. ზოგჯერ ჩიტებს წყალსატევებთან ელოდებიან და წყლის დალევის დროს ადვილად იჭერენ მათ. მათ საკვებს, ძირითადად, ბეღურას ზომის ჩიტები წარმოადგენენ.

შხამიანი გიურზა

ეგრისის სამეფო VI საუკუნეში

ჩვენ ამ გაკვეთილიდან გავეცანით რა ხდებოდა VI საუკუნეში ეგრისში.როგორ ეცილებოდნენ ერთმანეთს  ბიზანტია და ირანი შავ ზღვაზე საბატონოდ.და გავეცანით როგორ დაიწყო "დიდი ომიანობა" ეგრისში.

ეგრისის დედაქალაქი  იყო ციხეგოჯი დღევანდელი ნოქალაქევი.

V საუკუნეში ეგრისი ბიზანტიის ზეგავლენის ქვეს მოექცა.V საუკუნის დასასრულს კი ეგრისში ირანი გაბატონადა.

"დიდი ომიანობა"  ეგრისში

ეგრისი ბიზანტიისა და ირანის საბრძოლველ ასპარეზად იქცა.ეგრისი ცდილობდა რომ ყოველთვის გამარჯვებულ ქვეყანასთან მორიგებულიყო.მაგრამ არასდროს არ გამოსვლიათ.ამ დროს ეგრისში მეფობდა გუბაზ II.ეგრისელები ბიზანტიის სიხარბიტ დაიღალნენ და ირანს სთხოვეს დახმარება.ირანელების განძრახვა როცა გაიგო ფარსმანმა მტრობის მიუხედავად მან შეატყობინა ირანელტა გეგა.ამიტომ გუბაზს მოუწია რომ ისევ ბიზანტიისთვის შეეტყობინებია.ბიზანტიელების სარდლებით უკმაყოფილო იყო გუბაზი.ამიტომ გუბაზი მალულად მოკლეს.

ამ ამბავმა ხალხი შეაშფოთა და ფარულად შეიკრიბნენ და მსჯელობდნენ ვის მხარე დაეჭირათ.მსჯელობის შემდეგ ხალხი ბიზანტიას  მიემხრო.ეგრისში ბიზანტიელტა ხე

ლისუფლება დამყარდა

ეგრისის სამეფო

გუბაზ II

ამ გაკვეთილში  მომეწონა: ფარსმანის საქციელი.რადგან იმის მიუხედავატ რომ ის გუბაზის მტერი იყო, მამ მაინც შეატყობინა ირანელების მზაკრული გეგმა,რომ მის მიკვლას აპირებდნენ.

ამ გაკვეთილიდან არ ვეთანხმები: გუბაზ მეფის გადაწყვეთილებას.რადგან მან მალულად გაუშვა ელჩი ირანში ბიზანტიის წინააღმდეგ დახმარება რომ ეთხოვა.მაგრამ ის უფრო ცუდ დღეში აღმოჩნდა.

გუბაზ მეფე ჩემი აზრით უნდა მოქცეულიყო ასე:მას არ უნდა მიემარტა ირანისთვის.რადგან არცერთის იმედი არ უნდა ქონოდა რადგან ირანიც და ბიზანტიაც დამპყრობელი ქვეყანა იყო.

მეჩხერი ტყე

მეჩხერი ტყე — უდაბლესი სიხშირის ტყე, რომელიც წარმოიქმნება არასწორი ამორჩევითი ან პირობითი პირწმინდა ჭრების, ძლიერი ქარქცევის დროს, აგრეთვე გვალვის და მავნებლების მასობრივად გამრავლების შედეგად. მაგ., საქართველოში 1945-1948 წლებში ნაძვნარი ტყის კერობრივი გამეჩხერება გამოიწვია ექვსკბილა ქერქიჭამიამ, ხოლო 1960-1961 წლებში — ნაძვის დიდმა ლაფნიჭამიამ. მეჩხერი ტყეშ ფეხს იკიდებს ბალახეული საფარი, რაც აბრკოლებს ტყის ბუნებრივ განახლებას. მეჩხერი ტყეს დაკარგული აქვს წყალმარეგულირებელი და დაცვითი ფუნქციები

აქ ხარობს: ღვია,შქერი,წყავი,არყის ხე.ცირცველი,მაღალმთის ბოკვი,შქერი,იელი,ჭინჭარი,დეზურა,დიყი.აქ ბინადრობს:შურტთხი,ქართული ხოხობი,არწივი,ბოლოცეცხლა,მწვანე ყარანა,ტყის კვერნა,მურა,დათვი,ჯიხვი.არჩვი.

 მეჩხერი ტყე

ვაშლოვნის დაცულ ტერიტორიაში

მყოფი მეჩხერი ტყე.

ჭალის ტყე

ჭალის ტყე — მდინარის პირას ვიწრო ზოლად გაყოლებული ტყე. საქართველოში ჭალის ტყეები უმთავრესად გვხვდება მდინარეების მტკვრის, ქსნის, იორისა და ალაზნის პირას, პირველ ტერასებზე, რომელთა სანაპირო ჭალების სასოფლო-სამეურნეო მიზნით ათვისების გამო ჭალის ტყეების ფართობი მკვეთრად შემცირდა. ჭალის ტყეების ჯიშობრივ შემადგენლობაში მთავარი ადგილი უკავია ხვალოს (თეთრი ვერხვი), ოფს (შავი ვერხვი) და სხვ.ის როგორც დასავლეთ ისევე ახმოსავლეთ საქართველოშია.აქ ხარობს:ტირიფი,ძელქვა,ბროწეული,ქაცვი,კატაბარდა და სხვა.

აქ ბინადრობს:ტურა,ქურციკი,ჩიბუხა,ფუღუ,ფოცხვერი,ირემი,ტახი და სხვა.აქ ბინადრობენ ბევრი ამფიბიები და ქვეწარმავლები.

 ჭალის ტყე

 ირემი

 ტურა

ფუღუ